Zacznijmy od cytatu ze strony US Legal:
„Final appealable order refers to an order that is final and from which appeals can be profferred. The general rule is that orders entered during the course of a pending case are not appealable until the entire case has been resolved. This principle is commonly known as the «final judgment rule» and it provides that earlier rulings that were interlocutory when entered can be appealed at the conclusion of the case if they remain relevant at that point.”
I jak teraz do tego podejść?
Na gruncie dyskusji, która wywiązała się na jednej z grup tłumaczeniowych, postanowiłem napisać kilka słów na temat problemu związanego z tłumaczeniem terminów „final (court) judgement” oraz „appelable/non-appealable judgement”, a w szczególności ich zestawień. W wielu tekstach możecie spotkać się z tłumaczeniem „final judgement” jako „wyrok prawomocny”. Analogicznie, w przypadku tłumaczenia na język angielski „wyrok prawomocny” bywa tłumaczony jako „final (court) judgement”. Nie jest to jednoznaczny błąd, jednak w takich sytuacjach należy wykazać się daleko idącą ostrożnością i wniknąć w treść tłumaczonego orzeczenia, może się bowiem okazać to być tłumaczeniem niepełnym.
Skąd te wątpliwości?
Rzućmy okiem na dwa poniższe cytaty z anglojęzycznych publikacji prawniczych na tle ciekawego dla tamtejszej praktyki procesowej orzecznictwa:
Supreme Court grounds the established principle that a non-appealable judgment is final
In its decision in Virgin Atlantic Airways v Zodiac Seats UK [2013] UKSC 46, the Supreme Court rejected a century-old principle, known as the “Unilin principle”. Under this principle, once the court has come to a final and non-appealable decision that a patent was valid and infringed, and a damages inquiry has been ordered, the application of the res judicata rule allows a patentee to obtain the payment of damages ordered. This applies even in the event that the patent was later found to be invalid. The Supreme Court has overturned this principle, and has found that a non-appealable judgment is not necessarily final.
What If You’re Not Sure Whether an Order Is Final and Appealable?
Some Florida trial court orders are final and appealable. Some orders are nonfinal but appealable on an interlocutory basis. Some orders are nonfinal and non-appealable; they cannot be reviewed except perhaps in an original proceeding via a petition for a writ such as a writ of certiorari. When considering an appeal, it is important to know which category the order falls within because the classification will affect the appellate court’s jurisdiction to review the order.
If an order is final and appealable, you must file a timely notice of appeal within 30 days of rendition or the appellate court will forever be deprived of jurisdiction to review the order. By contrast, the appealable variety of nonfinal orders can generally wait to be appealed later, after a final order is rendered. In some cases, it may be obvious to you that the order is final and appealable and thus must be appealed now if ever. In other cases, it may not be as clear how the order should be classified. Some orders may seem to fall within an arguable gray area.
Generally, “the test employed by the appellate court to determine finality of an order, judgment or decree is whether the order in question constitutes an end to the judicial labor in the cause, and nothing further remains to be done by the court to effectuate a termination of the cause as between the parties directly affected,” or the order “adjudicates a distinct and severable cause of action.” S. L. T. Warehouse Co. v. Webb, 304 So. 2d 97, 99-100 (Fla. 1974). That statement sounds simple, but there can be room for argument about whether an order falls within that framework. Seasoned appellate lawyers can differ in their views as to whether a given order should be deemed final and appealable.
To further complicate matters, some judgments are deemed partially final. In general, “partial final judgments are reviewable either on appeal from the partial final judgment or on appeal from the final judgment in the entire case…. If a partial final judgment totally disposes of an entire case as to any party, it must be appealed within 30 days of rendition.” Fla. R. App. P. 9.110(k). Such classifications are often disputed by the parties in motions to dismiss and responses thereto.
***********
Jak widać na powyższych przykładach, sprawa jest dość skomplikowana. Nie jest jednak moim celem wchodzenie w niuanse amerykańskiego, czy też angielskiego prawa procesowego. Tym bardziej, że może ono się różnić na poziomie stanowym w przypadku USA, czy krajowym w przypadku Zjednoczonego Królestwa. Zmierzam natomiast do tego, że nie można ślepo ufać słownikom w przypadku tłumaczenia orzeczeń sądowych. Należy przy tym zaznaczyć, że faktycznie jednym z możliwych znaczeń „final judgement” będzie „wyrok prawomocny”. Taką wersję odnotowują nawet słowniki jednojęzyczne:
Final judgement or adjudication means a final (not interlocutory) judgment or other adjudication of a court or arbitration or administrative body of competent jurisdiction as to which there is no further right or option of appeal or the time within which an appeal must be filed has expired without such filing.
Co ciekawe Słownik terminologii prawniczej i ekonomicznej Jaślanów wydany przez Wiedzę Powszechną odnotowuje obydwa możliwe znaczenia tego terminu tj. „wyrok końcowy” i „wyrok prawomocny”. Ostrożność procesowa powinna nas jednak skłaniać ku trzymaniu się co do zasady tej pierwszej wersji oraz reguły, że w języku angielskim brak jest bezpośredniego odpowiednika pojęć „wyroku prawomocnego” i „nieprawomocnego”. Co do określenia „final” to jego podstawowym znaczeniem będzie określenie wyroku/orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie w danej instancji. W większości przypadków „final” nie będzie równoznaczne z „prawomocnością”, a paradoksalnie oznaczać będzie wydanie orzeczenia otwierającego możliwość wniesienia środka zaskarżenia do sądu wyższej instancji.
Przykłady ze słowników jednojęzycznych:
Plain English Campaign: The A to Z guide to legal phrases:
Final judgement – the court’s final decision in a civil case.
The World Law Dictionary by Translegal:
Final judgement:
The last act of a court determining the rights of the parties and concludes all issues related to a dispute except for costs and enforcement.
The case will be appealed once final judgment is reached after trial.
Black’s Law Dictionary:
A court’s last action that settles the rights of the parties and disposes of all issues in controversy, except for the award of costs (and, sometimes, attorney’s fees) and enforcement of the judgement. Also termed „final appealable judgement” (…)
***********
Jak to podsumować?
- Trzeba wykazać daleko idącą ostrożność „procesową” w tłumaczeniach anglosaskich orzeczeń sądowych na język polski i unikać tłumaczenia „final judgement” jako „wyroku prawomocnego”, a raczej jako „wyrok końcowy” lub (bardziej prawidłowo w mojej ocenie) „wyrok kończący postępowanie w danej instancji”. W wielu przypadkach wystarczy po prostu „wyrok”[1], bowiem „final” w dużej mierze stosowane jest dla odróżnienia od „interlocutory judgements”, podczas gdy w naszym porządku prawnym to rozróżnienie oddaje „postanowienie” i „wyrok”, a „wyrok końcowy” występuje w tych sprawach, w których zapadł „wyrok końcowy”. Trzeba jednak uważać, aby nie popaść w pułapkę nadmiernej domestykacji i zbytnich skojarzeń z polską procedurą cywilną.
- W przypadku tłumaczeń z języka polskiego na język angielski „wyrok prawomocny/nieprawomocny” proponuję tłumaczyć jako „appealable/non-appealable final judgement”.
- Moje propozycje w przypadku tłumaczenia EN>PL:
- FINAL APPEALABLE (COURT) JUDGEMENT – NIEPRAWOMOCNY WYROK KOŃCZĄCY POSTĘPOWANIE W DANEJ INSTANCJI,
- FINAL NON-APPEALABLE (COURT) JUDGEMENT – PRAWOMOCNY WYROK KOŃCZĄCY POSTĘPOWANIE W DANEJ INSTANCJI.
Przy czym „final judgement” może w tym ujęciu być tłumaczony jako „wyrok końcowy”, ale ja przychylam się do wersji powyższej. W wersji alternatywnej tłumaczenie przyjęłoby odpowiednio formę:
- nieprawomocny wyrok końcowy,
- prawomocny wyrok końcowy.
[1] Takie podejście proponuje prof. L. Berezowski w swojej publikacji „Jak czytać, rozumieć i tłumaczyć dokumenty prawnicze i gospodarcze?”
[EDIT 24-08-2020]
Czytelnicy naszego bloga zwrócili uwagę na kilka interesujących wątków, które są w mojej ocenie na tyle wartościowe, że postanowiłem uwzględnić je w niniejszym wpisie.
- Sąd Apelacyjny w Warszawie w niepublikowanym wyroku wydanym pod sygnaturą akt I ACz 2442/13 stwierdził: „Sąd Apelacyjny nie przychylił się do poglądu skarżących, zgodnie z którym prawomocność formalna wyroku wynika wprost z jego treści. Do takiego wniosku nie może w szczególności prowadzić powtarzana w treści wyroku formuła final and fully enfroceable, wynika z niej bowiem wyłącznie, że wyrok objęty wnioskiem jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie i jest wykonalny w państwie wydania, z przytoczonej formuły nie wynika natomiast aby niedopuszczalne było jego zaskarżenie”.
- Należy mieć dodatkowo na uwadze odrębności proceduralne występujące w przypadku postępowań sądowych o charakterze „ponadkrajowym” mających jednak bezpośrednie zastosowanie na gruncie polskiego porządku prawnego i polskiej praktyki procesowej. Chodzi przede wszystkim o postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka oraz Trybunałem Sprawiedliwości UE. W przypadku obu Trybunałów mamy również do czynienia z final judgements. W przypadku ETPC będzie to „wyrok ostateczny” (Wielkiej Izby), a w przypadku TSUE „orzeczenie (wyrok) kończący postępowanie w sprawie”. Ponizej przytaczam stosowne przepisy regulaminu postępowania przed TSUE oraz EKPC.
Artykuł 184 par. 2 regulaminu postępowania przed TSUE:
EN: 2. Where the appeal is unfounded or where the appeal is well founded and the Court itself gives final judgment in the case, the Court shall make a decision as to the costs.
PL: § 2. Jeżeli odwołanie jest bezzasadne lub jest zasadne i Trybunał wydaje orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, rozstrzyga on również o kosztach.
EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA
EN: ARTICLE 44
Final judgments
1. The judgment of the Grand Chamber shall be final.
2. The judgment of a Chamber shall become final
(a) when the parties declare that they will not request that the
case be referred to the Grand Chamber; or
(b) three months after the date of the judgment, if reference of
the case to the Grand Chamber has not been requested;
or
(c) when the panel of the Grand Chamber rejects the request
to refer under Article 43.
3. The final judgment shall be published.
PL: ARTYKUŁ 44
Ostateczne wyroki
1. Wyrok Wielkiej Izby jest ostateczny.
2. Wyrok Izby staje się ostateczny
a) jeżeli strony oświadczą, że nie będą składać wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby, lub
b) po upływie trzech miesięcy od daty wydania wyroku, jeżeli nie złożono wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby,
lub
c) jeżeli zespół Wielkiej Izby odrzuci wniosek o przekazanie sprawy Wielkiej Izbie w trybie artykułu 43.
3. Ostateczny wyrok podlega opublikowaniu.
