Implementacja Europejskiej konwencji praw człowieka w Polsce – jak wygląda proces tłumaczenia na język polski wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka?

Zastanawialiście się w ogóle kiedykolwiek skąd biorą się polskie wersje wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka publikowane w bazie orzecznictwa HUDOC?

Wyroki te mają bardzo duże znaczenie w codziennym obrocie prawnym i prowadzonych postępowaniach. Są szeroko cytowane w literaturze, orzecznictwie sądów polskich, pismach procesowych, opiniach prawnych, publikacjach prasowych i wystąpieniach RPO. Mają olbrzymi wpływ na nasze codzienne życie i zakres ochrony praw człowieka w Polsce oraz wszystkich innych państwach będących stroną Europejskiej konwencji praw człowieka.

Każde z Układających się Państw zobowiązane zostało do upowszechniania orzecznictwa ETPC m.in. poprzez zapewnienie tłumaczenia wyroków, które dotyczą danego państwa na język narodowy oraz istotnych orzeczeń dotyczących innych stron konwencji, które mają znaczenie dla ochrony praw człowieka w zakresie międzynarodowym.

W dniach 19 i 20 kwietnia 2012 r. z inicjatywy brytyjskiego przewodnictwa Komitetu Ministrów Rady Europy została zwołana w Brighton Konferencja Wysokiego Szczebla na temat Przyszłości Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, której efektem było sporządzenie Deklaracji z Brighton.

W ramach ww. deklaracji uczestnicy konferencji:

a) zachęcili Państwa Strony do:

  • zapewnienia tłumaczenia lub streszczenia w językach krajowych, jeśli jest to konieczne, istotnych orzeczeń Trybunału, tak by mogły zostać właściwie uwzględnione;
  • przetłumaczenia na języki krajowe Praktycznego Przewodnika Trybunału w sprawie Kryteriów Dopuszczalności; oraz

b) zachęcili Trybunał do wskazywania tych wyroków, które szczególnie rekomendowałby do ewentualnego przetłumaczenia na języki krajowe.

Ponadto w dniach 26 i 27 marca 2015 roku z inicjatywy belgijskiej prezydencji w Komitecie Ministrów Rady Europy zwołano w Brukseli Konferencję Wysokiego Szczebla na temat „Implementacji Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, naszej wspólnej odpowiedzialności”, która zakończyła się sporządzeniem w dniu 27 marca Deklaracji z Brukseli.

W deklaracji z Brukseli uczestnicy konferencji wezwali Państwa Strony do promowania dostępności wyroków Trybunału, planów działań i raportów z wykonania wyroków Trybunału, a także decyzji i rezolucji Komitetu Ministrów poprzez  rozwijanie działań w celu ich publikacji oraz upowszechniania wśród właściwych podmiotów (w szczególności, władzy wykonawczej, parlamentów oraz sądów, a także, tam gdzie to wskazane, krajowych instytucji praw człowieka oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego), tak aby w większym stopniu zaangażować ich w proces wykonywania wyroków, oraz dokonywanie tłumaczeń lub streszczeń odpowiednich dokumentów, w tym, gdzie to wymagane, ważnych wyroków Trybunału.

Państwa Strony uznały zatem upowszechnianie wiedzy na temat orzecznictwa ETPC, a w tym jego tłumaczenie na języki narodowe, za jedną z powinności traktatowych Państw Stron EKPC.

ETPC nie posiada własnych służb tłumaczeniowych w odróżnieniu od Trybunału Sprawiedliwości UE czy Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze. Obowiązek tłumaczenia jego wyroków realizowany jest na poziomie władz krajowych.

W wyniku powyższego w dniu 24 marca 2014 r. zostało podpisane pomiędzy Ministerstwem Sprawiedliwości, Trybunałem Konstytucyjnym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz Ministerstwem Spraw Zagranicznych porozumienie w sprawie tłumaczenia oraz upowszechniania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz). Celem porozumienia jest:

  • podejmowanie przez strony wspólnych działań na rzecz upowszechniania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach zapadłych przeciwko Polsce oraz innym państwom-stronom Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, które mają lub mogą mieć istotne znaczenie dla prawa lub praktyki jego stosowania w Polsce;
  • utworzenie mechanizmu współpracy w zakresie tłumaczenia wyroków Trybunału wydanych przeciwko innym państwom, zrzeszającego Trybunał Konstytucyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, a także Ministerstwo Sprawiedliwości, które tłumaczy również liczne wyroki wobec Polski.

Porozumienie realizuje zalecenia Deklaracji przyjętej w Brighton w dniu 20 kwietnia 2012 r. podczas konferencji na temat Przyszłości Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Jednym z działań, które realizują postanowienia Deklaracji jest podjęcie przez każdą ze stron naszego krajowego porozumienia zobowiązania do przetłumaczenia rocznie 10 wybranych wyroków ETPCz w sprawach dotyczących innych Państw – Stron Konwencji.

Zgodnie z porozumieniem organów administracji rządowej i wymiaru sprawiedliwości na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministerstwa Sprawiedliwości są udostępniane, a następnie publikowane w bazie orzeczniczej Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (HUDOC) wybrane wyroki Trybunału.

Każda ze stron porozumienia wykonuje tłumaczenia wyroków we własnym zakresie zlecając ich przekład zewnętrznym wykonawcom.

Od 2018 roku zespół IURDICO ma zaszczyt wykonywać tłumaczenia wyroków ETPC dla wszystkich stron porozumienia z wyjątkiem Trybunału Konstytucyjnego.

Niezależnie od porozumienia organów administracji rządowej i wymiaru sprawiedliwości w dniu 27 marca 2018 r. podpisane zostało porozumienie pomiędzy Rzecznikiem Praw Obywatelskich, przedstawicielami Naczelnej Rady Adwokackiej, Krajowej Izby Radców Prawnych, Instytutu Nauk Prawnych PAN oraz siedmiu kancelarii prawnych, w sprawie tłumaczenia dodatkowych wyroków ETPC. Celem tego porozumienia jest dalsze zwiększanie dostępności orzecznictwa ETPC i podnoszenie poziomu wiedzy obywateli w obszarze praw człowieka.

Zespół tłumaczy i weryfikatorów IURIDICO ma zaszczyt realizować tłumaczenia wyroków w ramach porozumienia zainicjowanego przez rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara na zlecenie Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Krajowej Izby Radców Prawnych.