HISTORIA SPRAWY

 

Pod koniec sierpnia 2018 r. opublikowałem na moim blogu artykuł dotyczący obchodzenia prawa przez instytucje publiczne przy ustalaniu wynagrodzenia tłumacza przysięgłego na podstawie art. 16 ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego („uztp”). W tej publikacji zastanawiałem się na jakiej podstawie prawnej organizowane są postępowania przetargowe na świadczenie usług tłumaczeń uwierzytelnionych w ramach postępowań dotyczących ustalania świadczeń emerytalno-rentowych, które są postępowaniami prowadzonymi na podstawie ustawy, przez takie organy jak Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych, które jako organy administracji publicznej, należą do katalogu podmiotów wynikającego z art. 15 uztp.

Postawiłem tezę, że organizowanie takich postępowań stanowi próbę obejścia przepisu art. 16 ust. 2 w zw. z art. 15 uztp i rozporządzenia MS w sprawie stawek wynagrodzenia za czynności tłumaczy przysięgłych. Organy administracji publicznej w wyniku takich postępowań zawierają umowy z pośrednikami w postaci biur tłumaczeń, a wskutek stosowania kryteriów cenowych oceny ofert w połączeniu z fikcyjnymi kryteriami pozacenowymi stawki wynagrodzenia już na poziomie pośrednika są niższe niż urzędowe. Wyłącza się również w ten sposób stosowanie wskaźników i dopłat przewidzianych rozporządzeniem (np. za tłumaczenie ekspresowe czy specjalistyczne).

We wrześniu 2018 r. został przez ZUS ogłoszony przetarg, który w 100% odzwierciedlał nurtujący mnie problem. Dlatego też zwróciłem się do ZUS jako zamawiającego o udzielenie wyjaśnień na temat podstaw prawnych organizacji tego postępowania.

W ramach pytań i wyjaśnień do SIWZ ZUS co do zasady podzielił sposób rozumowania i interpretacji stanowiący punkt wyjścia dla sformułowania zarzutu braku podstaw prawnych dla organizacji przetargu publicznego. Mianowicie przyznał, iż w ramach realizacji przedmiotu zamowienia objętego postępowaniem przetargowym występować będzie jako organ administracji publicznej prowadzący postępowanie administracyjne na podstawie ustawy, na potrzeby którego wykonywane będą tłumaczenia poświadczone, które rozliczane są na podstawie stawek urzędowych wynikających z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

ZUS stwierdził jednak, iż do takich sytuacji będzie miał zastosowanie art. 16 ust. 1 uztp, a wynagrodzenie tłumacza ustalane jest umownie. W tej konkluzji ZUS, na gruncie danego postępowania przetargowego, dostrzegał uzasadnienie dla prawidłowości swojego postępowania, podczas gdy esencja wywodu potwierdzała, iż mieliśmy do czynienia z sytuacją przewidzianą w art. 16 ust. 2 uztp, która stanowi wyjątek od cywilnoprawnego charakteru usług świadczonych przez tłumaczy przysięgłych.

 

GRUPA INICJATYWNA ORGANIZACJI BRANŻOWYCH I PRZEDSIĘBIORCÓW BRANŻY TŁUMACZENIOWEJ

Wobec wewnętrznie sprzecznego stanowiska ZUS podjąłem decyzję o poruszeniu tego problemu na szerszym forum. W wyniku konsultacji w środowisku tłumaczy oraz kilku spotkań z przedstawicielami PT TEPIS powstała koncepcja wystąpienia w tej sprawie do Prezesa ZUS. W trakcie prac nad treścią wystąpienia zawiązała się Grupa Inicjatywna Organizacji Branżowych i Przedsiębiorców Branży Tłumaczeniowej[1], której członkowie podpisali pismo, które zostało wraz z uzasadnieniem prawnym skierowane w listopadzie 2018 r. do Prezesa ZUS, Ministerstwa Sprawiedliwości i Urzędu Zamówień Publicznych.

Celem wystąpienia było uzyskanie stanowiska ww. organów w przedmiocie dopuszczalności organizowania postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w reżimie ustawy Prawo zamówień publicznych na wykonywanie tłumaczeń poświadczonych na rzecz organów objętych hipotezą przepisu art. 15 uztp w ramach postępowań prowadzonych przez te organy na podstawie przepisów ustawy.

W piśmie wskazano, że artykuły 15 i 16 ust. 2 uztp wymieniają sądy, prokuratorów, Policję oraz organy administracji publicznej. Wszystkie te organy w ramach postępowań prowadzonych na podstawie ustawy nie zawierają umów z tłumaczami przysięgłymi tylko ich wzywają lub powołują, a wezwany tłumacz może odmówić wykonania czynności wyłącznie w przypadku zaistnienia szczególnie ważnych przyczyn.

Ponadto podniesiono, że takie czynności rozliczane są na podstawie stawek urzędowych przewidzianych w rozporządzeniu MS. Nie ma tutaj mowy o stosunku cywilnoprawnym, którego podstawa jest równość kontraktowa stron, możliwość odmowy wykonania zlecenia i negocjowania jego warunków. Nie ma też tutaj mowy o ,,odpłatnej umowie”, która jest warunkiem koniecznym dla zastosowania reżimu prawa zamówień publicznych.

Skonkludowano, że skoro ZUS podziela dość oczywisty wniosek, że jest organem administracji publicznej, który będzie zlecał wykonanie tłumaczeń poświadczonych na potrzeby postępowań prowadzonych na podstawie ustawy oraz że takie czynności rozliczane są na podstawie stawek urzędowych wynikających z rozporządzenia MS, to dalszą konsekwencją jest stwierdzenie, że w takiej sytuacji procedury przetargowe przewidziane ustawą Prawo zamówień publicznych nie mają zastosowania, a ponadto, iż w relacji pomiędzy organem a tłumaczem nie powinien występować pośrednik w postaci biura tłumaczeń.

Podkreślono, że tłumacz przysięgły wykonując tłumaczenia dla ZUS bądź KRUS działa na rzecz organu w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy. Mają więc tutaj bezpośrednie zastosowanie konstrukcje prawne przewidziane w art. 15 i 16 ust. 1 uztp.

Po czterech miesiącach oczekiwania otrzymaliśmy dziś pierwszą z wyczekiwanych odpowiedzi – od Dyrektora Departamentu Prawnego UZP.

STANOWISKO UZP

Departament Prawny UZP w piśmie z dnia 11 marca 2019 r. odniósł się do powyższego problemu w sposób następujący:

„Oznacza to, iż z zamówieniem publicznym będziemy mieli do czynienia wszędzie tam, gdzie istnieje konkretne zapotrzebowanie, którego zamawiający nie jest w stanie zaspokoić samodzielnie i w tym celu nabywa niezbędne świadczenia. Podstawą ich nabycia jest natomiast zawarta pomiędzy zamawiającym a wykonawcą umowa określająca prawa oraz obowiązki stron stosunku prawnego.

Stosunek prawny łączący strony umowy o zamówienie publiczne jest stosunkiem cywilnoprawnym, którego podstawowymi cechami są m. in. dobrowolność i autonomia stron, równość kontraktowa stron, możliwość odmowy wykonania zlecenia i negocjowania jego warunków.

Uwzględniając powyższe, przyjąć należy, że jeżeli w danej sprawie nie mamy do czynienia ze stosunkiem cywilnoprawnym, czyli stosunkiem ukształtowanym na podstawie norm prawa cywilnego, ustawa Prawo zamówień publicznych nie będzie miała zastosowania. Niewątpliwie, warunek obowiązywania ustawy Pzp dotyczący umowy nie jest spełniony, jeżeli wykonawca nie ma żadnej swobody decydowania ani o tym, jak postąpić z otrzymanym zleceniem, ani o cenach za swoje świadczenia oraz gdy w stosunku do jednej ze stron brak jest wolności zawierania umów.

W związku z powyższym, z wyłączeniem obowiązku stosowania ustawy Pzp będziemy mieli do czynienia m. in. w sytuacji powołania tłumacza przysięgłego przez organ w toku prowadzonego postępowania, jeżeli konieczność jego powołania wynika wprost z ustawy (np. Kpa, Kpk, Kpc).

Jeżeli więc powołanie tłumacza przysięgłego w ramach prowadzonego postępowania następuje na podstawie upoważnienia ustawowego, na żądanie organów, o których mowa w art. 15 ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego, udział tłumacza stanowi element postępowania, określony przepisami ustawy, co też pociąga za sobą brak swobody zawierania przez tłumacza umowy z organem. Jakkolwiek, tłumacz przysięgły może odmówić wykonania tłumaczenia wyłącznie w przypadkach określonych w art. 15 ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego. Ponadto, powołując tłumacza przysięgłego na podstawie upoważnienia ustawowego. w ramach konkretnego postępowania, organ administracji publicznej dokonuje wobec tej osoby czynności urzędowej o charakterze władczym, nie negocjuje warunków umowy ani nie przyjmuje oferty. Oznacza to, że w takim przypadku, wyłączona jest możliwości swobodnego kształtowania stosunku pomiędzy organem a tłumaczem. Ponadto, o tym, iż wówczas nie jest zachowana zasada autonomii prywatnej stron cechująca stosunek cywilnoprawny, a polegająca na tym, że podmioty te mogą własnym działaniem kształtować swoje stosunki prawne, mogłoby świadczyć również to, iż wynagrodzenie za czynności tłumacza przysięgłego wykonane na żądanie podmiotów, których mowa w art. 15 ww. ustawy, ustala się na podstawie stawek urzędowych przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie wynagrodzenie za czynności tłumacza przysięgłego. Ponieważ stosunek prawny zawierany z tłumaczem przysięgłym w trybie upoważnienia ustawowego, celem wykonania poświadczonych tłumaczeń tekstów na potrzeby prowadzonego przez organ postępowania, nie ma statusu zamówienia publicznego w rozumieniu ustawy Pzp, brak jest podstaw prawnych do stosowania przepisów ustawy celem dokonania wyboru tłumacza.

W kontekście powyższego należy zauważyć, że jeżeli zamawiający nabywa usługi tłumacza przysięgłego dla innych celów niż wynikające z konkretnego upoważnienia ustawowego, do wyznaczenia takiego tłumacza, powinien stosować przepisy ustawy Pzp na zasadach określonych tą ustawą. W powyższych okolicznościach, wypłata wynagrodzenia tłumacza za świadczoną przez niego usługę opiera się o nawiązany pomiędzy zamawiającym a wykonawcą stosunek cywilnoprawny, w wyniku uprzednio przeprowadzonego postępowania na podstawie ustawy Pzp, nie zaś jak ma to miejsce w przypadku powołania tłumacza na podstawie upoważnienia ustawowego — w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego.”

KONKLUZJA

Jest to pierwszy krok do uznania, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz KRUS od wielu lat świadomie łamią przepisy ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego oraz Prawa zamówień publicznych.

Czekamy na stanowisko ZUS i MS.

Razem jesteśmy w stanie zdziałać więcej!

Pełzająca rewolucja w przetargach na usługi tłumaczeń trwa…

 

 

[1] W skład Grupy Inicjatywnej wchodzą: PT TEPIS, ZZTPwP, LST, BST, IURIDICO Legal & Financial Translations sp. z o.o., BT DIUNA Arrakis sp. z o.o. sp.k.