Aspekty prawne w branży tłumaczeniowej – kilka przemyśleń i podsumowań po Translating Europe Forum 2018 i innych imprezach branżowych na przestrzeni 2018 roku
W dniach 8 i 9 listopada 2018 r. uczestniczyłem w konferencji Translating Europe Forum w Brukseli organizowanej przez Komisję Europejską. Tegoroczna edycja dotyczyła przede wszystkim sposobu w jaki nowe technologie zmieniają wykonywanie przez Unię Europejską polityki wielojęzyczności.
Zostałem zaproszony przez Dyrekcję Generalną ds. Tłumaczeń (DGT) jako panelista w dyskusji „Legal aspects of data in translation”. Panel ten skupił się głównie na kwestii skutków wejścia w życie RODO dla branży tłumaczeniowej. Jednakże zarówno w trakcie naszej sesji, jak i podczas innych wystąpień i dyskusji dość wyraźnie można było zauważyć potrzebę rozwinięcia wątków dotyczących aspektów prawnych działalności tłumaczeniowej. Można odnieść wrażenie, iż nie tylko na naszym rodzimym rynku świadomość prawna jego uczestników jest znikoma – ze szkodą dla całego rynku. Nieświadomość ogółu stanowi bowiem pożywkę dla tego niewielkiego odsetka, który czerpie z tego nieuzasadnione korzyści żerując na niewiedzy i bierności pozostałych.
Próba zebrania i usystematyzowania problematyki prawnej branży tłumaczeniowej to jednocześnie wstęp do rodzącego się w mojej głowie projektu książki bądź cyklu artykułów obejmujących poniższe tematy.
W niniejszym wpisie postaram się zebrać najczęściej dyskutowane spośród aspektów prawnych przewijających się na konferencji TEF 2018 i podczas innych spotkań i dyskusji branżowych, w których uczestniczyłem w ostatnich miesiącach, przy czym nie będę nadmiernie skupiał się na kwestii ochrony danych osobowych, gdyż akurat ta problematyka została już dość szczegółowo opisana i omówiona przy różnych okazjach. Należy także wyraźnie zaznaczyć, że wskazane poniżej problemy dotyczą głównie tej części rynku, która zajmuje się tłumaczeniami specjalistycznymi o charakterze użytkowym. Proponowana przeze mnie lista nie ma charakteru wyczerpującego. Obejmuje przede wszystkim te wątki, które mają największe obecnie znaczenie praktyczne i budzą najwięcej kontrowersji.
Problemy prawne nurtujące uczestników rynku tłumaczeń i lokalizacji:
- Prawa własności intelektualnej w branży tłumaczeniowej:
- Ochrona prawnoautorska tłumaczenia użytkowego – problem o ogromnym znaczeniu dla sfery rozliczeń podatkowych pomiędzy LSP a tłumaczami nie prowadzącymi działalności gospodarczej.
- Pamięć tłumaczeniowa jako odrębny od utworu pierwotnego i jego tłumaczenia przedmiot praw własności intelektualnej.
- Pamięć tłumaczeniowa jako baza danych – ochrona prawnoautorska baz danych, ochrona sui generis na terenie UE.
- Status tłumaczeń maszynowych w kontekście prawa autorskiego.
- Kolizje i naruszenia praw autorskich w branży tłumaczeniowej:
- Obowiązek uzyskania zgody autora tekstu źródłowego na tłumaczenie.
- Oznaczanie autorstwa tłumaczenia.
- Zbieg i kolizje praw własności intelektualnej autora pierwotnego utworu, zleceniodawcy tłumaczenia, biura tłumaczeń, licencjodawcy narzędzia do tłumaczenia maszynowego.
- Wadliwe konstruowanie umów na usługi tłumaczeniowe.
- Ochrona informacji poufnych i danych osobowych w tłumaczeniach, w szczególności w kontekście wykorzystania tłumaczeń maszynowych.
- Wykorzystanie danych osobowych tłumaczy bez ich wiedzy i zgody przez LSP na potrzeby ofertowania.
- Niezbędne elementy umów dotyczących świadczenia usług tłumaczeniowych – LSP/tłumacz, LSP/klient.
- Pamięci tłumaczeniowe jako przedmiot obrotu gospodarczego – przenoszenie praw do pamięci tłumaczeniowych, licencjonowanie pamięci tłumaczeniowych, wykorzystanie technologii blockchain.
- Nieuczciwa konkurencja na rynku tłumaczeń, a w tym patologie cenowe i oszustwa przetargowe.
- Problematyka zamówień publicznych na tłumaczenia ustne i pisemne, a w tym kwestia zamówień publicznych na tłumaczenia poświadczone. Niedostosowanie warunków przetargowych do realiów rynkowych. Kryteria wyboru ofert.
- Ponowne wykorzystywania informacji sektora publicznego – pamięć tłumaczeniowa wytworzona w toku realizacji umowy w sprawie zamówienia publicznego jako informacja sektora publicznego.
- Działalność organizacji branżowych, utworzenie izby gospodarczej.
- Działalność tłumaczeniowa jako działalność regulowana. Licencjonowanie działalności tłumaczeniowej.
- Odpowiedzialność tłumacza i biura tłumaczeń za błędy w tłumaczeniu.
Część powyższych tematów ma zasięg międzynarodowy, a część jest rodem wyłącznie z naszego krajowego podwórka (żeby nie powiedzieć, że „piekiełka”). Zapraszam do dyskusji, komentowania i proponowania dalszych pozycji, których zabrakło Waszym zdaniem na liście.
