Nieco ponad rok temu pisałem o tym jak chwalebnie zachowała się Kancelaria Sejmu przeprowadzając w grudniu 2017 r. (podobnie jak i rok wcześniej) postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego na dostawę papieru  i ręczników papierowych (nr postępowania BIT/3021-44/17(JK). Uwaga, którą przyłożono do formułowania kryteriów oceny ofert to prawdziwy majstersztyk sztuki zamówieniowej. Pomimo pojawiającego się początkowo na twarzy uśmiechu uwzględniając, że mówimy o zamówieniu na papier toaletowy, po chwili refleksji przychodzą do głowy inne myśli. Mianowicie, jak tak dobrze się zastanowić i chcąc wykonywać dobrze swoją pracę przy zamawianiu papieru toaletowego dla Sejmu, to się okazuje, że nawet pomiędzy papierami toaletowymi dostarczanymi przez różnych producentów istnieją różnice, które można badać i oceniać nadając im wagi punktowe. Żeby nie być gołosłownym:

„5. Ocena punktowa w kryterium „Jakość” zostanie dokonana przez członków komisji przetargowej na podstawie dostarczonych wraz z ofertą wzorów oraz kart produktu.

Jakość papieru toaletowego oraz ręczników papierowych  rozumiana jest jako zespół cech obejmujących nw. „podkryteria”:

  1. stopień bieli – punktowane od 0 do 3 pkt,
  2. brak nieprzyjemnego zapachu po zamoczeniu – punktowane od 0 do 3 pkt,
  3. brak zapachu lub świeży, przyjemny zapach niemoczonego artykułu – punktowane od 0 do 3 pkt,
  4. stopień pylenia – punktowane od 0 do 3 pkt,
  5. wytrzymałość (papier toaletowy i ręczniki nierozpadające się przy używaniu) – punktowane od 0 do 3 pkt,
  6. estetyka wykonania: równomierność i gęstość struktury, punktowane od 0 do 3 pkt,
  7. równomierność wybarwienia – punktowane od 0 do 3 pkt,
  8. gramatura artykułu – oceniana od najwyższej do najniższej w ramach limitów określonych w szczegółowym opisie przedmiotu zamówienia – punktowane od 0 do 3 pkt,
  9. chłonność (dotyczy ręczników papierowych) – punktowane od 0 do 3 pkt,
  10. odporność na rozwarstwianie (dotyczy papieru toaletowego) – punktowane od 0 do 3 pkt,
  11. miękkość i delikatność (dotyczy papieru toaletowego) – punktowane od 0 do 3 pkt,
  12. łatwość wyciągania z pojemnika (dotyczy ręczników typu ZZ oraz ręczników w rolce) – punktowane od 0 do 3 pkt.

Zasady oceny Jakości:

Członkowie komisji przetargowej będą dokonywać indywidualnej oceny każdego artykułu, przyznając odpowiedną liczbę punktów dla każdego z ww. podkryteriów. Suma średnich poszczególnych podkryteriów będzie stanowić liczbę punktów przyznaną danemu wykonawcy za kryterium „Jakość”. Wyliczenie punktów zostanie dokonane z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

(…)

  1. Kryterium ,,Cena’’ stanowi 70%, gdyż Zamawiający w opisie przedmiotu zamówienia określił standardy jakościowe (w tym parametry techniczne, właściwości estetyczne, funkcjonalne), odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia.”

 

Tymczasem w ostatnich dniach w Biuletynie Zamówień Publicznych opublikowane zostało ogłoszenie o udzieleniu zamówienia na „Świadczenie usług w zakresie wykonywania tłumaczeń pisemnych dla Banku Gospodarstwa Krajowego” przeprowadzonego w trybie zapytania o cenę. Zdaniem Zamawiającego – Banku Gospodarstwa Krajowego usługi tłumaczeń specjalistycznych obejmujące dokumenty bankowe, finansowe, prawnicze i inwestycyjne o kluczowym znaczeniu dla  projektów zarządzanych przez BGK są usługami powszechnie dostępnymi o ustalonych standardach jakościowych w rozumieniu art. 70 ustawy Prawo zamówień publicznych, a jedynym kryterium na podstawie którego porównywane są oferty jest cena (kryterium 100%). Na tej podstawie przeprowadzono postępowanie w trybie zapytania o cenę, które ma charakter postępowania z definicji ograniczającego konkurencyjność i w kontekście usług intelektualnych deprecjonuje przedmiot zamówienia.

W tym miejscu słowo wyjaśnienia należy się osobom nie zajmującym się na co dzień zamówieniami publicznymi. Jak należy rozumieć pojęcie usług powszechnie dostępnych o ustalonych standardach jakościowych?

„Powszechna dostępność” ani „ustalone standardy jakościowe” nie posiadają definicji legalnych, w związku z czym, w celu ich interpretacji należy dokonywać wykładni językowej w odniesieniu do konkretnego przypadku. Takiego zadania podejmowała się wielokrotnie Krajowa Izba Odwoławcza, rozstrzygając jak należy rozumieć te pojęcia oraz kiedy dopuszczalne jest zastosowanie trybu zapytania o cenę. KIO stwierdziła, iż towar/usługa powszechnie dostępna to „dotyczący wszystkich, wszystkiego, pospolity, masowy, seryjny, popularny”, a powszechna dostępność to „oferowanie dóbr o pożądanej charakterystyce przez liczne podmioty na rynku, co umożliwia łatwy dostęp do tych dóbr praktycznie nieograniczonej grupie konsumentów, co z kolei łączy się wprost z powszechną konsumpcją takich dóbr czy usług”, a ustalone standardy jakościowe to „powtarzalne parametry techniczne przedmiotu świadczenia (trwałość, wytrzymałość, funkcjonalność, gabaryty itd.) bądź powtarzalne parametry technologiczne lub czynnościowe (przy usługach)”.

Innymi słowy powszechnie dostępnym towarem o ustalonym standardzie jakościowym jest ewentualnie papier toaletowy, bułka w sklepie lub papier do drukarki, a usługą – usługi pocztowe lub kurierskie, ale nie wysokospecjalistyczne usługi o charakterze intelektualnym.

Uchwała KIO z dnia 3 stycznia 2012 r. KIO/KD 104/11:

  • Tryb zapytania o cenę nie może być wykorzystywany do nabywania towarów lub usług specjalistycznych, nie może być stosowany do zamówień na nietypowe usługi, wymagające szczególnych kwalifikacji bądź usługi wyjątkowego zastosowania.

 

Nawet jednak papier toaletowy dla Zamawiającego, który poważnie podchodzi do stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, potrafi być towarem, który zasługuje na szczegółową ocenę przydatności dla jego potrzeb.

Ciekaw jestem na jakich zasadach i w oparciu o jakie kryteria BGK nabywa papier toaletowy, skoro tłumaczenia specjalistyczne traktuje gorzej niż Kancelaria Sejmu tenże właśnie środek higieny osobistej.

Na zakończenie już tylko dodam, że podejście BGK jest rażąco sprzeczne z dobrymi praktykami w zakresie zamówień na usługi tłumaczeń specjalistycznych promowanymi przez Urząd Zamówień Publicznych w ramach Forum Praktyk Branżowych.

Dla czytelników bardziej zaciekawionych tematem poniżej przedstawiam fragmenty z orzecznictwa KIO oraz obiecuję opublikowanie artykułu o charakterze bardziej specjalistycznym:

Uchwała KIO z 5 października 2016 r. KIO/KD 60/16:

  • Pojęcie „powszechnej dostępności” nie może odnosić się do nabywania świadczeń o indywidualnym lub nietypowym charakterze, przeznaczonych dla wąskiego kręgu odbiorców, wymagających indywidualnego dostosowania do potrzeb klienta. Także pojęcie „ustalonych standardów jakościowych” należy odnosić do zamówień typowych, powtarzalnych, spełniających zarówno standardy wynikające z przyjętych dla tych zamówień norm określonych przepisami prawa, jak i wymagań przyjętych, jako normy w powszechnym odbiorze konsumenckim

Uchwała KIO z dnia 11 października 2016 r., KIO/KD 62/16:

  • „Przedmiot zamówienia o ustalonych standardach jakościowych to przedmiot zamówienia, który nie będzie przedmiotem zamówienia nietypowym lub specjalistycznym. Jako „ustalone standardy jakościowe” należy rozumieć powtarzalne cechy jakościowe i techniczne rzeczy (dostaw), usług lub robót budowlanych, niewymagające skomplikowanego opisu. Określone zamówienia mają „ustalone standardy jakościowe” tylko wówczas, gdy niezależnie od tego, kto będzie ich wykonawcą, jedyną różnicą będzie zaoferowana cena, a usługa lub dostawa będzie identyczna. Pojęcie usługi powszechnej występuje na gruncie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, gdzie jest mowa o powszechnej dostępności do usługi publicznego transportu zbiorowego, ustawy – Prawo telekomunikacyjne, gdzie mowa jest o dostępie do powszechnych usług, a także ustawy – Prawo pocztowe, gdzie wskazuje się na powszechne usługi pocztowe”

.Uchwała KIO z 26 sierpnia 2015 r. KIO/KD 47/15:

  • W oparciu o wykładnię językową termin „powszechna dostępność”, rozumieć należy jako dotyczący wszystkich, wszystkiego, pospolity, masowy, seryjny, popularny. Z kolei rzeczy i usługi powszechnie dostępne to takie, które jako dobra popularne są wszędzie na rynku oferowane i wykonywane przez wszystkich wykonawców działających w określonej branży. Można je nabywać bez względu na miejscowość i czas. W konsekwencji przez „powszechną dostępność dostaw lub usług” należy rozumieć oferowanie dóbr o pożądanej charakterystyce przez liczne podmioty na rynku, co umożliwia łatwy dostęp do tych dóbr praktycznie nieograniczonej grupie konsumentów, co z kolei łączy się wprost z powszechną konsumpcją takich dóbr czy usług;
  • Dostawy i usługi powszechnie dostępne to dobra popularne i łatwo osiągalne, zaspokajające potrzeby wszystkich kategorii odbiorców publicznych i prywatnych, które oferuje się wszędzie, zarówno na rynku lokalnym, jak i krajowym. Aby zatem daną dostawę czy usługę zakwalifikować jako powszechnie dostępną musi ona służyć każdemu do zaspokajania jego bieżących potrzeb. Jednocześnie o dostępności usługi nie świadczy to od ilu podmiotów na rynku można ją kupić, ale to, czy usługa ta służy bieżącemu użytkowi przeciętnego odbiorcy;
  • Termin „ustalone standardy jakościowe”, pojmowany jest jako przeciętne typy, wzorce, rodzaje (gatunki), wyroby odpowiadające przeciętnym wymaganiom, odnosi się zarówno do standardów wynikających z przyjętych dla tych produktów norm określonych przepisami prawa przedmiotu świadczenia, jak i wymagań przyjętych jako normy w powszechnym odbiorze konsumenckim;
  • Istotną cechą produktów lub usług zamawianych w trybie zapytania o cenę powinna być więc ich typowość, gwarantująca zamawiającemu porównanie cen takiego samego rodzaju produktów czy usług, oferowanych przez różnych dostawców lub wykonawców, przez podanie nazwy produktu lub usługi i określenie podstawowych ich parametrów czy zakresu. Zamawiający formułując zapytanie o cenę, powinien na tyle jednoznacznie i ściśle określić przedmiot zamówienia oraz warunki jego realizacji, aby jedynym elementem odpowiedzi oferentów była cena. Dlatego też przedmiotem zamówienia w trybie zapytania o cenę winny być wyroby gotowe, a standardy przedmiotu zamówienia powszechnie znane, określone już w czasie rozpoczęcia postępowania o udzielenie zamówienia;
  • Ustalone standardy jakościowe to przede wszystkim powtarzalne parametry techniczne przedmiotu świadczenia (trwałość, wytrzymałość, funkcjonalność, gabaryty itd.) bądź powtarzalne parametry technologiczne lub czynnościowe (przy usługach), chodzi o właściwości przedmiotu świadczenia, które są na tyle znane na rynku, że transakcja nie wymaga rozwiniętego opisu przedmiotu zamówienia i nie należy do transakcji skomplikowanych, jej zawarcie wystarczy poprzedzić przetargiem uproszczonym charakteryzującym się przeciętną konkurencyjnością postępowania. Nie ma przy tym znaczenia, jak doszło do ustalenia tych standardów na rynku (ustabilizowania właściwości przedmiotu), pod wpływem norm i przepisów technicznych, standaryzacji związanej z procesem oceny zgodności, zwyczajów handlowych, prostego naśladownictwa czy w inny sposób, byleby wszędzie na rynku zamawiany przedmiot świadczenia był taki sam pod względem swoich właściwości.

Dziękuję za wsparcie w dokonaniu przeglądu orzecznictwa KIO Małgorzacie Michałowskiej z naszego zespołu!