Komornik sądowy – bailiff czy może jednak judicial enforcement officer?

Sądowe postępowanie egzekucyjne jest tym rodzajem postępowania cywilnego, które ma wymiar niezwykle praktyczny i styka się z nim, w charakterze wierzyciela lub dłużnika, wielu polskich przedsiębiorców i w zasadzie wszyscy profesjonalni pełnomocnicy procesowi.

Jest to również ten typ postępowania, którego praktyczne krajowe uwarunkowania polscy prawnicy muszą wyjaśniać swoim zagranicznym klientom stykającym się z nierzetelnymi kontrahentami na polskim rynku.

Terminologia z obszaru egzekucji sądowej towarzyszy również często tłumaczom prawniczym i prawnikom lingwistom w ich codziennej pracy translatorskiej.

Pojawia się w takich sytuacjach potrzeba sięgnięcia do wiarygodnych źródeł i materiałów referencyjnych zawierających terminologię z zakresu postępowania egzekucyjnego.

Niestety Krajowa Rada Komornicza nie zadbała jak dotąd o angielską wersję strony www.komornik.pl, która powinna być jednym z pierwszych miejsc poszukiwań terminologicznych w oparciu o rozwiązania przyjęte i zaakceptowane przez samorząd komorniczy.

Pierwszy i podstawowy problem terminologiczny, na który napotykamy to sposób tłumaczenia pojęć „komornik sądowy” i „organ egzekucyjny”. Naturalnym odruchem jest sięgnięcie do pojęcia „bailiff”, które dość powszechnie jest używane jako ekwiwalent „komornika sądowego” i taka propozycja terminologiczna pojawi się jako pierwsza w większości słowników internetowych oraz na wielu stronach internetowych kancelarii komorniczych.

„Bailiff” to angielski urzędnik sądowy, który faktycznie jest w istotnym zakresie funkcjonalnym odpowiednikiem polskiego komornika sądowego. Czy to jednak wystarczający powód, aby stosować takie tłumaczenie? Moim zdaniem zdecydowanie nie. Tym bardziej, że istnieją usankcjonowane instytucjonalnie ekwiwalenty terminologiczne, których stosowanie winno być propagowane przez samorząd komorniczy z racji chociażby jego udziału w organizacjach międzynarodowych skupiających zawody prawnicze zajmujące się egzekucją sądową.

Wracając jednak jeszcze na chwilę do „bailiffa”. Dlaczego nie? Dlatego, że jest to funkcja wywodząca się z systemu angielskiego o kilkusetletniej historii i jak każde z pojęć prawa angielskiego ma swoją specyfikę, która nie przekłada się na system kontynentalny. Tak jak „solicitor” to nie radca prawny, a „barrister” to nie adwokat. Fakt występowania pewnych podobieństw, czy wykonywanych zadań nie powoduje ekwiwalencji terminologicznej wystarczającej dla uznania danych pojęć za swoje odpowiedniki.

Należy mieć również na uwadze, że na gruncie prawa amerykańskiego funkcje „bailiffa” będą odmienne: „bailiff noun: an officer of some courts in the U.S. whose duties usually include keeping order in the courtroom and guarding prisoners or jurors in deliberation” (za Merriam-Webster). W kontekście amerykańskim będzie to zatem raczej woźny sądowy.

Podsumowując stwierdzić można, że w kontekstach o charakterze czysto informacyjnym i poza obrotem profesjonalnym stosowanie słowa „bailiff” jako odpowiednika terminologicznego „komornika sądowego” nie będzie wielkim błędem. Jednakże wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z tekstami przeznaczonymi dla odbiorcy profesjonalnego lub na potrzeby postępowań sądowych lub administracyjnych, a w tym w przypadku tłumaczeń uwierzytelnionych, stosowanie tego pojęcia należy uznać za niewłaściwe.

Wśród propozycji terminologicznych, które odnajdziemy w słownikach internetowych, jak również niektórych publikacjach, występuje także pojęcie „court executive officer”, które jest pokłosiem tego, że jednym ze znaczeń słowa „execution” jest egzekucja.

To rozwiązanie należy uznać za definitywnie błędne. Funkcja „court executive officer” występuje w strukturze sądownictwa amerykańskiego, jest to jednak funkcja kierownicza o charakterze administracyjnym podlegająca prezesowi sądu, która funkcjonalnie zbliżona jest do polskich dyrektorów administracyjnych w sądach powszechnych.

Warto spojrzeć na ogłoszenie o pracę zamieszczone przez jeden z sądów kalifornijskich: „The Court Executive Officer is an executive level position appointed by and serving at the discretion of the judges and under the direction of the Presiding Judge. In conjunction with the judicial leadership, this position is responsible for providing strategic direction to the Court and has overall management authority of the nonjudicial components of the court system. The CEO is responsible for planning, directing and overseeing all of the administrative and operational aspects of the Court. This is a highly visible role, in which the CEO provides leadership in all court related issues of interest to the community, through partnership and collaboration with county departments and other justice agencies, community organizations, business leaders and citizens.”

Gdzie zatem szukać prawidłowych ekwiwalentów terminologicznych?

Po pierwsze w orzecznictwie trybunałów międzynarodowych posiadających jurysdykcję m.in. w sprawach polskich – a więc wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i przede wszystkim TSUE.

Spotkamy tam dwa terminy:

  • „court enforcement officer” – np. wyrok TSUE w sprawie C-499/13, wyrok w sprawie C-241/18;
  • „judicial enforcement officer” – np. wyrok ETPC w sprawie 47386/07, wyrok w sprawie 23360/08.

Należy przy tym zaznaczyć, że orzecznictwo TSUE jest bardziej wiarygodnym źródłem niż wyroki ETPC. Jest to wynikiem wysoce sformalizowanego i poddanego ścisłej kontroli jakościowej procesu tłumaczenia wyroków TSUE, co jest związane z tym, że wszystkie wersje językowe wyroku mają walor tekstu autentycznego. Tymczasem w przypadku ETPC walor taki posiadają wyłącznie wersja angielska i francuska, pozostałe wersje językowe mają charakter informacyjny i są wykonywane na poziomie poszczególnych państw będących stronami EKPC, gdzie proces tłumaczenia wygląda bardzo różnorodnie i jakość tłumaczeń jest nierówna.

W mojej ocenie obydwa powyższe ekwiwalenty terminologiczne należy uznać za równorzędne i prawidłowe oraz opowiedzieć się za dopuszczalnością ich stosowania.

Warto również odwołać się do materiałów:

  • International Union of Judicial Officers – organizacji międzynarodowej skupiających krajowe przedstawicielstwa zawodów prawniczych zajmujących się egzekucją sądową – https://www.uihj.com/en/
  • Projekt unijny – Egzekucja Sądowa w Europie (EJE – European judicial enforcement) – http://www.europe-eje.eu/pl/projekt-eje

Co prawda pojawia się tam głownie pojęcie „judicial officers”, jednak w niektórych kontekstach mogłoby ono obejmować również sędziów lub osoby wykonujące ograniczone funkcje orzecznicze (np. referendarze sądowi). Konsekwentnie jednak jest mowa o „judicial enforcement” jako egzekucji sądowej, stąd dla zwiększenia precyzji pojęciowej rekomendowane jest uwzględnianie tego członu w tłumaczeniu pojęcia „komornika sądowego”.

Warto również wskazać, że na stronie projektu EJE znajdziemy dość szczegółowe opracowania (notatki/fiszki tematyczne) na temat postępowania egzekucyjnego w szeregu państw członkowskich UE, a w tym i w Polsce. Są one dostępne w języku polskim i angielskim, jak również niemieckim, francuskim, włoskim, niderlandzkim i węgierskim. Mogą stanowić znakomity materiał referencyjny dla osób wykonujących tłumaczenia prawnicze, jak również poszukujących informacji lub terminologii z zakresu postępowania egzekucyjnego.